W czasach powszechnego lamentu nad likwidowaniem przez PKP kolejnych połączeń kolejowych doniesienia o tym, że program rewitalizacji i odbudowy dworców postępuje, może tylko cieszyć. Pytanie o kształt i estetykę budynków, wznoszonych przy torach, pozostaje jednak zasadne.

Projekt wznoszenia „Innowacyjnych Dworców Systemowych” (IDC) został ogłoszony przez PKP S.A. Jesienią 2014. Do końca kwietnia br. ukończono prace nad czterema placówkami: w Nasielsku, Mławie, Strzelcach Krajeńskich i w Ciechanowie. Wszystkie cztery budynki – jeśli się sprawdzą, wzniesionych ma być kolejnych kilkadziesiąt – powstają na podstawie tego samego (niestety, anonimowego) pakietu projektów: dominuje skrajny funkcjonalizm, kąty proste, modularność, pastele i energooszczędność.

(źródło: materiały prasowe PKP)

Typowy projekt dworca klasy IDC zakłada połączenie pod jednym dachem trzech części: kolejowej (kasy, poczekalnie, ekspedycja, pomieszczenia służbowe), komercyjnej i „miejskiej”, gdzie stworzona ma być namiastka wspólnej przestrzeni: całość przykryta ma być płaskim, wspólnym dachem. Projektanci, idąc z duchem czasu, obiecują też LEDy, pompy ciepła i panele słoneczne: nawet, jeśli w listopadowe dni dworce nie wyjdą na zero, to ich eksploatacja ma być tańsza o kilkadziesiąt procent niż obecnie.

Potrzeba oszczędnego budowania nie budzi wątpliwości, inicjatywa PKP cieszy, podobnie jak odbudowa ważnych węzłów. Nie da się jednak ukryć, że demonstrowane na stronie PKP projekty wyglądają rozpaczliwie stereotypowo: takie same dworce mogłyby się znaleźć przy nowozelandzkiej, bułgarskiej czy holenderskiej linii kolejowej, wszędzie sprawiając wrażenie tej samej postnej, banalnej „nowoczesności”.

Nie rzecz w tym by, jak niesławnej pamięci budowniczowie Pałacu Kultury, doklejać do gotowego już projektu monstrualne betonowe attyki, skopiowane z zamojskich i sandomierskich murów, by „oddać klasycznie polski charakter architektury”. Czy jednak nie można było zdecydować się na projekt posiadający jakąkolwiek swoistość, odwołujący się choćby do modernistycznych realizacji kolejowych z lat 30., dziś mozolnie ocalanych w Piasecznie czy Otwocku?

Warto przypomnieć projekt modernizacji kolei, podjęty w latach 80. XIX wieku w Cesarstwie Austro-Węgierskim. W ramach tej inwestycji Cesarsko-Królewskie Koleje Państwowe wzniosły kilkadziesiąt dworców o neorenesansowym charakterze – od Tarnowa po Brno, od puszty po Śląsk. Po kilku latach wrosły w krajobraz miast (często przyczyniając się do ich modernizacji, ale to już inna historia).

(Dworzec Kolejowy w Bielsku-Białej w roku 1905, źródło: Wikipedia)

Po dziś dzień są jednym z wyznaczników Europy Środkowej: podróżnikowi, jadącemu pociągiem z Trójmiasta lub Warszawy w góry, wystarczy rzut oka na peron, by przekonać się, czy opuścił już ziemie dawnego zaboru rosyjskiego i znalazł się w historycznych granicach Galicji. Dlaczego, skoro PKP stawia na modernizację, musi to być modernizacja w wariancie „kontenerowym”? (ws)