„Żelazocement” wymyślono i opatentowano w połowie XIX wieku i przez kolejne pół wieku budowano zeń co popadnie: od mostów po jachty i statki. W naszych czasach brakowało wyraźnego pomysłu na jego zastosowania: modelowano zeń figury i altany ogrodowe. Hinduski architekt Anupama Kundoo udowadnia jednak na weneckim Biennale Architektury, że to rozwiązanie techniczne nadal ma przed sobą przyszłość, jeśli chodzi o projekty domów jednorodzinnych.

Wynalazek, opatentowany niemal jednocześnie przez Josepha Moniera, który nazwał go, nieco myląco, „uzbrojonym cementem” (ciment armé) i Josepha-Louis Lambot, który jako pierwszy skonstruował z tego materiału łódź, powstał na fali fascynacji lanym żelazem, tak charakterystycznej dla epoki stali i kolei. Niewiele miał wspólnego z „żelazobetonem”, jaki znamy z licznych budów, czyli zatapianiem prostych i zagiętych prętów w sprężonym betonie: wynalazek imć Moniera to po prostu pokrywanie żelaznych blach i płyt nanoszonym ręcznie tynkiem lub betonem.

W pierwszych latach nowe rozwiązanie wykorzystywano do prac, które dziś uznalibyśmy za niszowe: z „żelazocementu” wykonywano urny i donice, bez których nie mogły się wówczas obejść szanujące ogrody. Dopiero w latach 70. XIX wieku Monier uzyskał rozszerzenie patentu na wznoszenie w ten sposób mostów. „Drugą młodość” żelazocement przeżył po wojnie w Stanach Zjednoczonych, kiedy dość masowo budowano w ten sposób łodzie i barki, „niedzielni rzeźbiarze” zaś niewielkim kosztem i wysiłkiem wznosili w swoich ogrodach podobizny np. dinozaurów.

Zdawano sobie sprawę również jego potencjału czysto budowlanego: domy z „żelazocementu” potrzebują płytszych fundamentów, są stabilne i ognioodporne. Ze względu jednak na wysiłek, za jaki uważano spawanie żelaznych płyt, oraz z racji relatywnie dużych kosztów, nigdy nie stało się to masową metodą budowlaną.

Anupama Kundoo zaprezentował w gmachu weneckiego Arsenału modularny budynek-wnętrze jak wzięte z podręczników modernizmu, a zarazem naprawdę harmonijne. Proste linie, wielość równoległościanów w różnych kolorach przypominają trochę wczesne kompozycje Mondriana – i sprawdzają się jako dom dla kilkuosobowej rodziny.

Hinduski architekt przekonany jest, że jego rozwiązania mogą zainspirować wielu projektantów, szczególnie jednak nadają się dla regionów uboższych, posiadających za to duże zasoby siły roboczej, jak ma to miejsce w Indiach. „To zabawne: żelazocement jest materiałem z gatunku high-tech, wymagającym i dającym świetne wyniki – zarazem jednak można go postrzegać jako low-tech, ponieważ większość pracy wykonywana jest ręcznie” – zauważa, dodając, że w Indiach nierzadkie jest tworzenie kilkuosobowych kooperatyw projektantów i wykonawców, wspólnie trudzących się przy wznoszeniu przez 2-3 tygodnie kompletnego budynku.

Jak wiele przywoływanych na łamach portalu KB Projekt technik, i tej nie polecamy jako jedynej i mającej zastąpić tradycyjne w naszej szerokości geograficznej metody budowlane: co jednak szkodzi, by w porozumieniu z projektantem wznieść w ten sposób samodzielnie i tanio niepowtarzalny garaż? (ws)