Robin Boyd - ”australijska brzydota”

Konstruktywna krytyka jest w sferze architektury zjawiskiem niezwykle ważnym i potrzebnym. Bardzo rzadko ma ona charakter destrukcyjny, odpowiednio uargumentowana zmusza architektów do szukania nowych, lepszych czy też bardziej uniwersalnych rozwiązań. Sprawia, że nowo powstałe projekty domów, budynków komercyjnych czy instytucjonalnych, kształtujących przecież w główniej mierze otoczenie, w którym na co dzień przebywamy i funkcjonujemy,  w większym stopniu uwzględniają cechy takie jak użyteczność, przyjazność czy po prostu piękno.  Krytyka pełni jeszcze jedną, bardzo istotną funkcję a mianowicie staje się przyczynkiem do szerszej debaty o ogólnym stanie projektowania, architektury i urbanistyki.

Gdy w 1960 roku na półki australijskich księgarń trafiło opracowanie pod niezwykle wymownym tytułem „Australijska brzydota” wywołało ono ogromne poruszenie środowiska urbanistycznego. Autor krytykował w nim swoiste „tchórzostwo twórcze” i naśladownictwo powszechne u rodzimych projektantów, a samą architekturę określił jako nieużyteczną i pełną dekoracyjnego kiczu. Zaprezentował także możliwe sposoby zmiany tego stanu rzeczy i wypracowania zasad nowej australijskiej szkoły projektowania. Otworzył tym samym szerszą dyskusję na temat poziomu urbanistycznego, która stała się początkiem fali zmian w budownictwie na terenie całego kraju. Autorem tym był nie kto inny jak  jeden z najbardziej wpływowych australijskich architektów, krytyk i  „publiczny pedagog” Robin Boyd.

Robin Gerard Penleigh Boyd urodził się 3 stycznia 1919 roku w Armandale, na zachodzie Australii. Był młodszym synem Teodora  Boyda wybitnego malarza i grafika i Edith Susan Gerard Anderson. Swój pierwszy projekt, którym była koncepcja pracowni dla kuzyna Arthura Boyda, stworzył już jako dziewiętnastolatek. Studiował architekturę w Melbourne Technical College i Melbourne University Architectural Atelier. Jeszcze podczas studiów rozpoczął pracę dla jednego z wiodących, miejscowych projektantów Kingsleya Hendersona. Udzielał się także jako autor licznych publikacji i recenzji urbanistycznych w czasopismach studenckich. W latach czterdziestych jako jeden z pierwszych stworzył szereg koncepcji niedrogich, funkcjonalnych, częściowo prefabrykowanych projektów domów, utrzymanych w nowoczesnej, modernistycznej stylistyce. Zmobilizowany w 1941 roku służył w Papui-Nowej Gwinei jako kartograf a w przerwach tworzył kolejne rewolucyjne, koncepcje budynków. Praktykę architektoniczną wznowił 4 lata później, kiedy to zawiązał spółkę  Associated Architects - Boyd Pethebridge & Bell. W tym okresie powstały między innymi koncepcje domu w Kew i fabryki w Hawthorn. Na przełomie lat czterdziestych i pięćdziesiątych pełnił funkcję dyrektora Small Homes Service, instytucji powołanej przez Royal Victorian Institute of Architects mającej na celu umożliwienie budowy własnego domu osobom mniej zamożnym. W roku 1953 wraz z Fryderykiem Rombergiem i Royem Groundsem otworzył pracownię, która przez całe lata pięćdziesiąte i sześćdziesiąte kształtowała architektoniczny krajobraz Australii i stała się jedną z najbardziej wpływowych tego typu instytucji w kraju. Podczas swojej pracy zawodowej Robin Boyd zrealizował ponad 200 koncepcji. Mimo, iż specjalizował się głównie w projektach domów, wśród jego prac znajdziemy także budynki takie jak „Domain Park” - wybudowany w latach sześćdziesiątych wieżowiec mieszkalny czy John Batman Motor Inn w Melbourne z 1967. Działał też aktywnie jako pisarz, komentator, pedagog i mówca. Napisał 9 książek, w których piętnował wady architektury ale i pokazywał możliwości jej zmiany i rozwoju. Był laureatem wielu nagród i wyróżnień w tym Złotego Medalu RAIA - najwyższej nagrody przyznawanej przez Australijski Instytut Architektów. Zmarł nagle, w wyniku choroby 16 października 1971, w wieku pięćdziesięciu dwóch lat.

Baker House to jeden z bardziej niezwykłych, modernistycznych projektów domów autorstwa tego architekta. Wybudowany w latach 1964 – 1966 w Bacchus Marsh, na przedmieściach Melbourne, jest ucieleśnieniem wizji australijskiej architektury jaką starał się popularyzować Boyd. Z jednej strony mocno osadzony w miejscowych warunkach, zwłaszcza w dziedzinie zastosowanych materiałów,  z drugiej zaś swoją konstrukcją śmiało wybiegający w przyszłość.  Dom zaprojektowany został na planie kwadratu z dużym dziedzińcem zlokalizowanym na środku. Ściany wykonane z lokalnie wydobywanego kamienia są praktycznie całkowicie przeszklone, co zapewnia swobodny dostęp światła do wszystkich partii budynku. Bryłę urozmaica dwanaście cylindrycznych konstrukcji, z których część pełni funkcję zbiorników na wodę deszczową. Całość przykryta została stosunkowo płaskim, czterospadowym dachem, który nad terenem dziedzińca przechodzi w szklany świetlik. W środku zlokalizowano ogromny salon, szereg prywatnych pokoi, zaplecze kuchenne a także bibliotekę i miejsce nauki i zabaw dla dzieci. Wnętrze doskonale koresponduje z konstrukcją budynku i jego otoczeniem dzięki zastosowaniu podobnej okładziny ściennej i prostej, betonowej podłogi. Zarówno materiały, jak i forma budynku sprawia, że w sposób naturalny wkomponował się on w naturalny krajobraz australijskiego buszu i stał się jego integralną, nierozerwalną częścią.

GC

źródło fot.: en.wikipedia.org