Richard Neutra, prorok modernizmu
Włosi mają autostradę słońca, a Amerykanie słoneczną architekturę. Tak można określić serię projektów domów, jakie powstały w Kalifornii tuż po zakończeniu II wojny światowej. Miało to być nowe otwarcie w dziedzinie budownictwa, dla milionów ludzi, którzy w powojennej rzeczywistości zaczęli coraz lepiej prosperować. Domy miały być dostępne dla przeciętnej kieszeni, ale zapewniać komfort i odpowiedni poziom życia. Od końca lat czterdziestych powstało kilkadziesiąt projektów i o ile dla młodych architektów była to katapulta do dalszej kariery, to bohater tego tekstu, Richard Neutra, po prostu potwierdził przynależność do amerykańskiej pierwszej ligi projektantów .
Neutra był austriackim Żydem. Urodził się osiem lat przed początkiem XX wieku w Wiedniu. Otrzymał staranne wykształcenie na Uniwersytecie Technicznym w stolicy Austrii oraz Uniwersytecie w Zurichu. Znajomym Neutry był Ernst Ludwig Freud, syn Zygmunta Freuda. Przyszły projektant domów pracował przez pewien czas jako architekt krajobrazu, a w latach 20. wyemigrował do USA. Tam poznał Franka Lloyda Webbera, gdzie pracował nad jego słynnym domem Taliesin West w Wisconsin, kiedy Webber przebywał w Japonii. Od połowy lat 20. do końca 60. Neutra przygotował kilkaset projektów domów. Do najgłośniejszych i najbardziej znanych należy Pustynny Dom, przygotowany na zlecenie małżeństwa Kaufmanów w Palm Springs w Kalifornii. Budynek powstał w 1947 r. i zawiera najważniejsze cechy stylu Neutry – czyli lekką, przestrzenną konstrukcję, mnóstwo przeszklonych powierzchni bocznych, płaski dach i świetnie rozplanowane wnętrze. Znaleźć w nim można także znak firmowy architekta – czyli połączenie starannie zaprojektowanych wnętrz z niemniej pieczołowicie zaaranżowanym ogrodem. Architektura przenika się z naturą i na odwrót. Dom składa się z kilku brył, połączonych ze sobą korytarzami. Od typowych, przeszklonych pawilonów, bardzo modnych w Kalifornii, różni go dodatkowe piętro nad jedną z części, służące jako taras. Dom, użytkowany przez Kaufmanów przez lata, został współcześnie odrestaurowany i jest świadectwem geniuszu architektonicznego Neutry.
Dwa lata wcześniej powstał wspomniany na początku tekstu budynek Omega, albo inaczej mówiąc projekt nr 6, w ramach modelowych domów, zamówionych przez magazyn Architektura i Sztuka. Projekt nigdy nie doczekał się realizacji, ale zachowały się plany, na których widać parterowy,jednokondygnacyjny budynek, narysowany na planie krzyża o krótszych i niesymetrycznie rozstawionych, bocznych ramionach. Ciekawostką jest lekko spadzisty dach w kolorze białym, który chronić miał domowników przed prażącym, kalifornijskim słońcem. Dom razem z działką podzielony jest na cztery sfery: wejściową, domową, praktyczną i sportową. Ta pierwsza składa się z szerokiego hallu, prowadzącego do jadalni, kuchni i pomieszczeń gospodarczych. Przechodzą one w sferę praktyczną – złożoną z pralni, spiżarni itd. Obok jest strefa sportowa, z ogrodem do zabawy dla dzieci i miejscem na basen. Sfera wypoczynku to salon i sypialnie. Część ścian jest przeszklona i wyposażona w przesuwne, także szklane drzwi. Do budowy niektórych ścian planowano użyć pofalowanego azbestu – cóż, w tamtych czasach nikt nie słyszał o rakotwórczych właściwościach tego materiału. Na zakończenie warto dodać, że zdjęcie Neutry znalazło się na okładce Time`a z sierpnia 1949 r. Było ilustracją do artykułu, opisującego zmiany w amerykańskiej architekturze, która stawała się piękna i funkcjonalna, między innymi właśnie za sprawą Neutry.
RR
fot: "Kaufman House Palm Springs". Licencja: CC BY-SA 3.0 na podstawie Wikimedia Commons